Pomnik w ramach projektu “Ludzie, nie Liczby”

Teren cmentarza żydowskiego z Czarnym Dunajcu przez kilkadziesiąt lat po wojnie niszczał i zarastał, do dzisiaj przetrwała tylko połowa kamiennego muru, nie zachowała się w całości ani jedna macewa, prawie wszystkie zostały z tego miejsca zabrane. W 2016 r. Michał Szaflarski z wolontariuszami rozpoczął coroczną akcję porządkowania cmentarza żydowskiego. W pracach pomagał urząd gminy, uczniowie i nauczyciele z miejscowej szkoły, a także wolontariusze z Podhala i z innych regionów Polski.

W 2019 r. z inicjatorem akcji porządkowania cmentarza skontaktował się Dariusz Popiela, kajakarz górski i olimpijczyk z Nowego Sącza, a także prezes fundacji Rodziny Popielów Centrum, który w ramach swojego projektu “Ludzie, nie liczby” przywraca pamięć żydowskich ofiar Zagłady. Po projektach w Krościenku nad Dunajcem (w 2018 r.) i Grybowie (w 2019 r.) kolejna odsłona akcji odbyła się w 2020 r. w Czarnym Dunajcu, gdzie przez prawie rok pracowało kilkunastu wolontariuszy. Do projektu “Ludzie, nie liczby” dołączyły osoby z Czarnego Dunajca i okolicznych miejscowości. 

Dariusz Popiela, inicjator projektu "Ludzie, nie Liczby" na cmentarzu żydowskim w Czarnym Dunajcu, fot. Jagoda Bukowska-Ziółko

W ramach prac na terenie cmentarza żydowskiego powstał granitowy pomnik i dwie tablice z imionami i nazwiskami ofiar Zagłady z Czarnego Dunajca i okolic. Dzięki współpracy z Komisją Rabiniczną zlokalizowano i zabezpieczono miejsca masowych grobów, w których pochowane zostały ofiary egzekucji z czasów II wojny światowej oraz postawiono przy nich białe macewy pamięci. 

W ramach prac uporządkowano również teren cmentarza, wykonano ścieżki i nowy fragment brakującej części ogrodzenia z bramą. Podczas projektu w 2020 r. udało się odzyskać kilkanaście całych macew lub ich fragmentów. Po ich renowacji umieszczone zostały w lapidarium powstałym na miejscu byłego domu przedpogrzebowego, którego pozostałości znaleziono wcześniej podczas prac na cmentarzu. Obok pozostałości po domu przedpogrzebowym odkopano też studnię, którą zabezpieczono, a nad nią zainstalowano siedmioramienną menorę.

Cmentarz żydowski w Czarnym Dunajcu - pomnik i groby masowe, fot. Jagoda Bukowska-Ziółko

W trakcie projektu udało się ustalić z imienia i nazwiska prawie 500 ofiar Zagłady z Czarnego Dunajca i okolicznych miejscowości. Dwie tablice z nazwiskami są częścią głównego pomnika poświęconego żydowskim mieszkańcom tego terenu. Oficjalne odsłonięcie pomnika nastąpiło 11 października 2020 r.

Uroczystość odsłonięcia pomnika ofiar Zagłady w Czarnym Dunajcu 11 października 2020 r., fot. Jagoda Bukowska-Ziółko